De fietsindustrie en haar impact
Glasgow was dit jaar het decor van de COP26, de top van de door de Verenigde Naties gehouden conferentie over klimaatverandering. Het grote doel, de uitstoot wereldwijd per 2050 tot 0 terugbrengen, om zodoende de verwachte temperatuurstijging te kunnen beperken tot 1,5 graad Celsius. Langzaam maar zeker lijkt de mensheid eindelijk doordrongen van haar impact op moeder natuur.
De situatie toen- en nu
Wetenschappers hebben met bodemmonsters onderzoek gedaan naar de hoeveelheid gassen in de atmosfeer. Zo is er een duidelijk beeld ontstaan van de samenstelling van onze atmosfeer in de laatste 2000 jaar. Hierbij wordt gekeken naar de broeikasgassen die van nature aanwezig zijn, om zo een vergelijk te kunnen maken met vandaag de dag. Kijk je naar die data, dan tekent zich een duidelijk beeld af. Er zijn natuurlijke fluctuaties in de verhoudingen van gassen in onze atmosfeer. CO2, methaan en di-stokstofoxide (ofwel lachgas) kenden in deze 2000 jaar kleine fluctuaties, tot ongeveer 250 jaar geleden plots een verschil optrad. Rond 1800 is een dramatische stijging zichtbaar van deze gassen. De concentratie van deze gassen is inmiddels enorm toegenomen, tot niveaus die nog nooit op aarde (voor zover bekend) zijn vertoond.
CO2 – fossiele brandstoffen
De grootste aanjager van de stijging van het CO2 niveau is rechtstreeks toe te schrijven aan ons overdadige gebruik van fossiele brandstoffen. Ons transport én het produceren van cement zijn samen goed voor maar liefst 75% van deze uitstoot. Andere grote bijdragers hieraan zijn de voortdurende ontbossing en de intensieve landbouw en landgebruik door de mens.
Methaan
De uitstoot van methaan is tussen 1960 en 1999 met een factor 6 toegenomen. Ook hier is weer een directe relatie met fossiele brandstoffen, grotendeels toe te schrijven aan de productie van elektriciteit uit gas, kool en petroleum. Ook gas uit afvalstorten, de enorme veestapel en de productie van rijst dragen sterk toe. Tegelijkertijd zorgt de huidige opwarming van de aarde ook voor de uitstoot van meer methaan van natuurlijke oorsprong, waarbij gebieden die eerst permanent bevroren waren nu veranderen in moerassen die nu veranderen in biogas fabrieken.
Di-stikstofoxide
De uitstoot van menselijke afkomst is inmiddels groter dan de natuurlijke uitstoot, waarbij ook hier weer een enorme toename zichtbaar is tussen 1960 en 1999. Hier is de intensieve landbouw- en veeteelt een boosdoener, onder andere door het gebruik van kunstmest. Daarnaast zijn het gebruik van fossiele brandstoffen, biomassacentrales en mest van onze veestapel andere meetbare bijdragers aan de grote stijging.
Harde data
Bovenstaande schept een beetje inzicht in een ingewikkelde mix van factoren die van invloed zijn op ons leven op aarde. De wetenschap kan steeds meer correlaties aanwijzen en bewijzen en zo is de invloed van de mens op aarde onmiskenbaar. Naast klimaatverandering is de mens hard bezig om haar leefomgeving te vergiftigen. Onze industrialisatie en de welvaart die hieruit voort zijn gekomen deden onze consumptiedrift op hol slaan. We zijn gewend aan een grenzeloze hoeveelheid aan grondstoffen en de consumptie hiervan. Neem daarbij dat de wereldbevolking bijna de 8 miljard aantikt, tegen 1 miljard rond 1800 en de conclusie is simpel – we hebben heel wat te doen om beter om te gaan met onze omgeving.
Ontwikkelde economieën
Een vaak gehoord argument om niet te veranderen is wijzen naar de buurman. Wat maakt het nu uit als ik dat doe. En zij, zij vervuilen meer. Dat excuus wordt tot op het hoogste politieke niveau veelvuldig ingezet. En hoewel opkomende economieën zeker minder schoon produceren dan dat wij dat doen in de Westerse wereld, is de data over wie er vervuild duidelijk. Kijk je naar het verbruik van fossiele brandstoffen per hoofd van de bevolking, dan zijn de Verenigde Staten met 66,53 kWh ruimschoots koploper. De gemiddelde Europeaan verbruikt 22,94 kWh per persoon, een Chinees 23,37 kWh en in India ligt het verbruik op 6,3 kWh. Oliestaten als Qatar steken hier nog eens ver bovenuit, zij noteren een verbruik van maar liefst 198,31 kWh per persoon, per jaar. De conclusie is eenvoudig. Wij als ontwikkelde wereld kunnen veruit de grootste winst behalen om ons verbruik terug te dringen én we hebben het geld ervoor, in tegenstelling tot 3e wereldlanden.
Tot dusver een kleine presentatie van de feiten. Ongeacht of je nu in klimaatverandering door toedoen van de mens gelooft of niet, het pure verbruik, de hoeveelheid afval en de schade die wij toebrengen aan de planeet zijn niet te ontkennen. We zitten met zijn allen vast in een systeem van eeuwige economische groei, aangedreven door een overvloed aan fossiele brandstoffen. Af en toe worden we wakker geschud wanneer het ons direct raakt, zoals nu met stijgende brandstofprijzen waardoor je per maand honderden euro’s meer kwijt bent voor je energierekening en je auto als je pech hebt. Toch zie je langzamerhand een echte kentering. Onze regeringen lopen achter de feiten aan, maar meer en meer zie je dat mensen zelf doordrongen zijn van het feit dat het anders kan- en moet.
De fietsindustrie
Zo groen als het maar kan is onze fietsindustrie, als je alle PR moet geloven. Nu is er momenteel een flinke beweging gaande in de mobiliteitssector, één van de redenen waarom partijen als PON zich hebben ingekocht in de fietsindustrie. De fiets, en dan met name de e-bike, is met een grote opmars bezig die nog maar aan het begin staat. Een ontwikkeling die zeker positief is en een duidelijke impact kan hebben om minder afhankelijk te worden van fossiele brandstoffen én de uitstoot van schadelijke stoffen tegen te gaan. Maar de productie van nieuwe materialen kosten energie en grondstoffen. Kortom, de ene kant kan winst opleveren, maar dat wil niet zeggen dat je niet moet kijken naar de andere kant van het verhaal.
Carbon
Het zwarte goud van de fietsindustrie, de carbon vezel, heeft een donkere keerzijde. De productie ervan is energie intensief. Momenteel beland het overgrote deel van de geproduceerde frames en onderdelen uit carbon simpelweg op een stortplek, ergens op aarde. Carbon kan weliswaar hergebruikt worden, maar ieder type kent een andere samenstelling en manier van verlijmen. Daarnaast is de fiber die er na recycling uitrolt minder sterk, deze behoudt ongeveer 40% van haar sterkte. Wel is er maar een fractie van de energie benodigd om carbon te recyclen. Toch is de rekensom vrij eenvoudig. Het is simpelweg goedkoper om nieuwe frames en onderdelen te produceren dan om oud materiaal te recyclen. Dat is iets dat overigens snel zou veranderen wanneer de productie van de frames in ‘eigen land’ zou plaatsvinden; de productie kosten zouden dan immers dramatisch hoger worden.
Carbon is uiteraard maar één van de grondstoffen die nodig zijn bij het maken van fietsen. Staal, aluminium en ook elektronica nemen ook een plek in. Voor alles wat gemaakt wordt geld dat het een impact heeft op onze omgeving. Hoe het gemaakt wordt, hoe er ingekocht wordt, hoe er verpakt wordt en hoe er verscheept wordt maakt de rekensom compleet.
De consument
Als consument spelen we een grotere rol dan we vaak (willen) denken. Wat wil je betalen voor je nieuwe fiets, 3000 euro, of 6000? Wanneer je milieuvriendelijk produceert, dichtbij huis, dan stijgen de kosten. Momenteel zijn we dat niet gewend en willen we dit niet betalen. Kom je ook bij de vraag – heb je die nieuwe fiets nu wel echt nodig, of zou je nog wel een paar jaar door kunnen rijden op je huidige ros. Uiteraard wil vrijwel ieder merk je verleiden om een nieuw model te kopen. Soms is er daadwerkelijk wat verbeterd, maar de fietsindustrie heeft er ook een handje naar om met een ander kleurtje een nieuw modeljaar te lanceren, of met zeer marginale ‘verbeteringen’ te schermen. Ieder jaar moet de omzet gehaald worden, met een gezonde groei.
De verandering
Veel veranderingen in de processen die gebruikt worden door fabrikanten kun je niet zien. Ze spelen zich af in de fabrieken, van de fabrikant of toeleveranciers. Wat wel al zichtbaar begint te worden is een kentering in het gebruik van verpakkingsmateriaal. Kregen we een jaar geleden nog testfietsen binnen in dozen vol met plastic beschermingsmateriaal, tie-wraps en piepschuim, nu is er vrijwel alleen maar papier te vinden.
Vrijwel iedere fabrikant heeft inmiddels ook een verklaring online staan over wat ze doen, hoe ze het doen en wat ze willen bereiken. Vanaf volgend jaar gaan wij veel meer aandacht besteden aan hoe fabrikanten hun producten produceren en wat hun beleid hierin is. In het volgende nummer zul je kunnen lezen wat enkele merken vandaag al doen én morgen van plan zijn. Daarnaast gaan we ook bij iedere product review vermelden of er onnodig materiaal is gebruikt voor de verpakkingen. Op naar een groenere wereld.
Tekst & beeld: MBP | Irmo Keizer
